"The rules of the game" του Jean Renoir (GR) (και doc για τη ταινία)
Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ
ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ο Ζαν Ρενουάρ (Jean Renoir-φωτό 1,2,3) γεννήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 1894, στο τμήμα της Μονμάρτρης του Παρισιού. Ήταν ο δεύτερος γιος της Aline Renoir και του Pierre-Auguste Renoir, του διάσημου ιμπρεσιονιστή ζωγράφου (φωτό 4). Ο μεγαλύτερος αδερφός του ήταν ο Πιερ Ρενουάρ (Pierre Renoir,1885-1952) και ο μικρότερος αδελφός του Κλοντ Ρενουάρ (Claude Renoir, 1901–1969).
Ο Ρενουάρ μεγάλωσε σε μεγάλο βαθμό από την Γκαμπριέλ Ρενάρ ( Gabrielle Renard), τη νταντά του (και ξαδέρφη της μητέρας του) με την οποία ανέπτυξε έναν ισχυρό δεσμό (Μαζί σε πίνακα του πατέρα του. φωτό 5 ). Λίγο πριν τη γέννησή του, είχε έρθει να ζήσει με την οικογένεια Ρενουάρ. Μύησε το νεαρό αγόρι στις παραστάσεις κουκλοθέατρου Guignol στη Μονμάρτρη, κάτι που επηρέασε την μετέπειτα κινηματογραφική του καριέρα.
Για τη νταντά του ο Ρενουάρ έγραψε στα απομνημονεύματά του (1974) «My Life and My Films» :
"Με έμαθε να βλέπω το πρόσωπο πίσω από τη μάσκα και την απάτη πίσω από την άνθηση. Μου έμαθε να απεχθάνομαι το κλισέ."
Η Γκαμπριέλ γοητεύτηκε επίσης από τις νέες πρώιμες κινηματογραφικές ταινίες και όταν ο Ζαν ήταν μόλις λίγο χρονών, τον πήγε να δει την πρώτη του ταινία.
Σε ένα περιβάλλον που κυριαρχούσε η τέχνη, ανάμεσα στους ζωγράφους και τα μοντέλα τους, πέρασε μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία, που ήταν πιο πλούσια στην ανέμελη εκτίμηση της ομορφιάς, παρά στις επίσημες σπουδές.
Ως παιδί, ο Ρενουάρ μετακόμισε στη νότια Γαλλία με την οικογένειά του. Αυτός και η υπόλοιπη οικογένεια Ρενουάρ ήταν τα θέματα πολλών από τους πίνακες του πατέρα του (φώτο 6). Η οικονομική επιτυχία του πατέρα του εξασφάλισε, ότι ο νεαρός Ρενουάρ εκπαιδεύτηκε σε μοντέρνα οικοτροφεία , από τα οποία, όπως έγραψε αργότερα, συχνά έφευγε.
Παρ' όλα αυτά, έλαβε πτυχίο το 1913 από το Πανεπιστήμιο της Αιξ-αν-Προβάνς (Aix-en-Provence), όπου έγραψε ποίηση και εντάχθηκε στο ιππικό για να ξεκινήσει μια στρατιωτική σταδιοδρομία.
Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε το 1914 και ο Ρενουάρ τραυματίστηκε στο πόδι. Ο τραυματισμός του στο πόδι τον άφησε με μια μόνιμη χωλότητα, αλλά του επέτρεψε να αναπτύξει το ενδιαφέρον του για τον κινηματογράφο, αφού ανέρρωσε με το πόδι του ανυψωμένο ενώ παρακολουθούσε ταινίες, συμπεριλαμβανομένων των έργων του Charlie Chaplin, του D.W. Griffith και άλλων. Αφού ανάρρωσε, επανήλθε στην υπηρεσία στην αεροπορία και τελείωσε τον πόλεμο με τον βαθμό του υπολοχαγού.
Αναποφάσιστος για μια καριέρα, σπούδασε κεραμική με τον αδελφό του στο Cagnes-sur-mer, κοντά στη Νίκαια,
όπου είχε εγκατασταθεί η οικογένειά του.
Μετά τον πόλεμο, ο Ρενουάρ ακολούθησε την πρόταση του πατέρα του και προσπάθησε να κάνει κεραμική τέχνη , αλλά σύντομα εγκατέλειψε αυτή τη προσπάθεια, για να κάνει ταινίες γιατί (όπως θα ισχυριζόταν αργότερα) ήθελε να κάνει τη γυναίκα του, Κάθριν Χέσλινγκ (Catherine Hessling) σταρ.
Καθοριστικό ρόλο στα πρώτα του βήματα, διαδραμάτισε η πανέμορφη Αντρέ Χόεσλινγκ (André Hoelting). Μία νεαρή πρόσφυγας από την Αλσατία, η οποία πόζαρε ως μοντέλο για τον πατέρα του, προτού γίνει σύζυγος του (το 1920) και λίγο αργότερα, μητέρα του γιου τους Άλαν (Alain, γ.31/10/1921).
Ο σκηνοθέτης λοιπόν, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τη σύζυγό του, ως πρωταγωνίστρια των πρώτων ταινιών του, αλλάζοντας το όνομά της στο πιο εύηχο Κάθριν Χέσλινγκ (Catherine Hessling) και γράφοντας ειδικά γι’ αυτήν το ντεμπούτο του φιλμ “La Fille De L’ Eau” (Whirlpool of Fate – 1925) και το φιλμ «Nana» (1926).
Ο γάμος του αυτός διήρκεσε από το 1920 έως το 1931 αλλά το διαζύγιο οριστικοποιήθηκε το 1943 και έτσι το 1944 παντρεύτηκε την Δανή χορεύτρια Ντίντο Φρέιρε (Dido Freire) με την οποία έζησε έως το θάνατό του, στις 12 Φεβρουαρίου 1979 στο Μπέβερλι Χιλς (Καλιφόρνια,ΗΠΑ).
Σημαντικότατο ρόλο στη ζωή του έπαιξε η Μαργκερίτ Ρενουάρ (Marguerite Renoir). Το πραγματικό της όνομα ήταν Marguerite Houllé. Ήταν μοντέρ σε πάνω από 60 ταινίες στη καριέρα της. Μεταξύ αυτών και πολλές από τις ταινίες του Ρενουάρ, με τον οποίο ήταν πολλά χρόνια εραστές. Δεν παντρεύτηκαν ποτέ, αλλά πήρε το επώνυμό του. Ήταν επίσης υποστηρίκτρια του Κομουνιστικού Κόμματος της Γαλλίας και επηρέασε τον Ρενουάρ αρκετά προς αυτή τη κατεύθυνση.
Ο Ρενουάρ υπήρξε ο πιο επιδραστικός σκηνοθέτης που αναδείχθηκε από τη σχολή του Γαλλικού ποιητικού ρεαλισμού. Με ύψιστη καλλιέργεια και ευφυία, είχε την ικανότητα να διακρίνει καθαρά τις ηθικές παραμέτρους μέσα από την πολυπλοκότητα των κοινωνικών δομών και να σχολιάζει την αλληλεπίδρασή τους με τις ανθρώπινες σχέσεις.
Υπήρξε μια ισχυρή προσωπικότητα, που διαμορφώθηκε από το καλλιτεχνικό περιβάλλον της νεότητας του, αλλά ήταν επίσης πολύ δεκτικός σε μεταγενέστερες επιρροές τόσο για τη τέχνη του όσο και για τις ιδέες του. Συνέθεσε αρμονικά τις επιρροές του από τον ιμπρεσιονισμό του πατέρα του μέχρι τη Γαλλική παράδοση του νατουραλισμού, όπως αυτή εκφράζεται στα μυθιστορήματα του Emil Zola.
Ποτέ άλλοτε δεν ήρθαν σε τόσο συχνή επαφή οι κόσμοι της ζωγραφικής και του κινηματογράφου, όσο στο έργο του Ρενουάρ.
Η καριέρα του Ρενουάρ στον κινηματογράφο διήρκεσε αρκετές δεκαετίες, κατά τις οποίες συνέβαλε σημαντικά
στην ανάπτυξη των κινηματογραφικών τεχνικών και της αφήγησης. Είναι ιδιαίτερα γνωστός για την ανθρωπιστική προσέγγισή του στη δημιουργία ταινιών, εξερευνώντας συχνά σύνθετα θέματα όπως η ταξική πάλη, ο πόλεμος και η ανθρώπινη κατάσταση με βάθος και ευαισθησία καθώς και για την πρωτοποριακή του προσέγγιση στο σινεμά, ιδιαίτερα με τη χρήση καινοτόμων τεχνικών όπως η κίνηση της κάμερας και η αναδιάρθρωση της χρονολογικής σειράς των γεγονότων.
Οι ταινίες του Ρενουάρ εξερευνούν ποικίλα θέματα, πολυδιάστατους χαρακτήρες και κοινωνικά θέματα.
Σκηνοθέτησε 42 .Στις 40 συμμετείχε στο σενάριο, στις 13 ως ηθοποιός, στις 12 ως παραγωγός.
(Τα στοιχεία από την IMDB). Κάποια από τα κύρια θέματα που εξέταζε στις ταινίες του περιλαμβάνουν:
1. Κοινωνική δικαιοσύνη και κοινωνικές τάξεις: Πολλές από τις ταινίες του, αναφέρονται σε θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν διάφορες κοινωνικές τάξεις.
2. Ανθρώπινες σχέσεις και συναισθηματική πολυπλοκότητα : Απεικονίζει πολύπλοκους χαρακτήρες και εξερευνά τις συναισθηματικές τους αντιδράσεις και σχέσεις.
3. Πόλεμος και ανθρώπινη φύση: Αντιμετωπίζει το θέμα του πολέμου και των επιπτώσεών του στην ανθρώπινη φύση και τις σχέσεις.
4. Κριτική στην Κοινωνία και το πολιτικό σύστημα : Ορισμένες από τις ταινίες του εστιάζουν σε κοινωνικές ανισότητες και είναι κατακριτικός στο πολιτικό σύστημα της εποχής του.
5. Ανθρώπινη ψυχολογία και συμπεριφορά : Αναλύει την ανθρώπινη ψυχολογία και συμπεριφορά μέσω των χαρακτήρων του, εστιάζοντας στα κίνητρα και τις ενέργειες τους.
Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους κινηματογραφικούς καλλιτέχνες όλων των εποχών.
Είναι γνωστός για την ποικιλία των θεμάτων που εξετάζουν, την ανθρώπινη ευαισθησία και κατανόηση που επιδεικνύουν, καθώς και για την επιρροή του στην ανάπτυξη του κινηματογράφου. Ορισμένες από τις πιο γνωστές ταινίες του Ζαν Ρενουάρ είναι :
1. "La Grande Illusion" (1937) - Μια δραματική ταινία που παρουσιάζει τη ζωή σε ένα γερμανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
2. "La Règle du Jeu" (1939) - Γνωστή και ως "The Rules of the Game". Θεωρούμενη από πολλούς κριτικούς ως ένα αριστούργημα του κινηματογράφου και μια από τις καλύτερες ταινίες που έγιναν ποτέ, αυτή η σατυρική κωμωδία-δράμα προσφέρει μια καυστική κριτική στη γαλλική αριστοκρατία και την αστική κοινωνία.
3. "La Bête Humaine" (1938) - Βασισμένο στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Émile Zola, αυτή η ταινία είναι ένα δραματικό θρίλερ που ακολουθεί την ιστορία ενός σιδηροδρομικού μηχανοδηγού με επικίνδυνες επιθυμίες.
4. "Nana" (1926) - Μια από τις πρώτες ταινίες του Ρενουάρ, βασισμένη επίσης σε μια νουβέλα του Émile Zola, αυτή η ταινία ακολουθεί τη ζωή μιας παριζιάνικης πόρνης.
5. "French Cancan" (1955) - Αυτή η ταινία είναι ένα μουσικό δράμα που αναφέρεται στην ιστορία της δημιουργίας του κλασικού χορού του κανκάν.
ΤΑΙΝΙΕΣ :
1. La Fille de l'eau (1925)
2. Nana (1926)
3. Sur un air de charleston (1927)
4. Marquitta (1927)
5. Une vie sans joie (1927)
6. La Petite marchande d'allumettes (1928) (short)
7. Tire au flanc (1928)
8. Le Tournoi dans la cite (1928)
9. Le Bled (1929)
10. On purge bébé (1931)
11. La Chienne (1931)
12. Boudu sauvé des eaux (1932)
13. La Nuit du carrefour (1932)
14. Chotard et Cie (1933)
15. Madame Bovary (1934)
16. Toni (1935)
17. Le Crime de Monsieur Lange (1936)
18. La vie est à nous (1936) (collective)
19. Les bas-fonds (1936)
20. La Grande Illusion (1937)
21. La Marseillaise (1938)
22. La Bête Humaine (1938)
23. La Règle du jeu (1939) (The rules of the game)
24. Tosca (1941) (selected scenes, uncredited)
25. Swamp Water (1941)
26. The amazing Mrs. Holliday (1943) (uncredited)
27. This Land Is Mine (1943)
28. Salut à la France (1944) (short)
29. The Southerner (1945)
30. The Diary of a Chambermaid (1946)
31. Partie de campagne (1946) (short)
32. The Woman on the Beach (1947)
33. The ways of love (1950) (segment Aday in the Country)
34. The River (1951)
35. Le carrosse d'or (1952)
36. French Cancan (1954)
37. Elena and Her Men (1956)
38. Le Testament du docteur Cordelier (1959) (TV movie)
39. Le Déjeuner sur l'herbe (1959)
40. Le Caporal épinglé (1962)
41. Il fiore e la violenza (1962) ((segment La scampagnata)
42. Le Petit Théâtre de Jean Renoir (1970) (TV movie)
Μετά τον «Κανόνα του παιχνιδιού» ο Ρενουάρ έφυγε για το Χόλυγουντ, όπου αντιμετώπισε δυσκολίες σε θεματολογία και σχέδια που να του ταίριαζαν.
Το πρώτο του έργο ήταν το αγροτικό δράμα «Swamp Water» (1941) και το τελευταίο ήταν το «The woman on the beach» (1947). Κορυφαία του ταινία στην Αμερική (και γενικά στη φιλμογραφία του) είναι αναμφισβήτητα το «The Southerner» (1944).
Το 1951 γύρισε στην Ινδία (με βοηθό τον μεγάλο Ινδό σκηνοθέτη Satyajit Ray) την πρώτη έγχρωμη ταινία του
«The River» και το 1953 στην Ιταλία το «Le Carrosse d’or».
Αξίζει να σημειώσουμε ότι η ταινία « Le Déjeuner sur l'herbe» (1959) που είναι ένας ύμνος στη φύση, γυρίστηκε στο λαμπρό και άπλετο φως του σπιτιού που χρησιμοποιούσε ο πατέρας του για να ζωγραφίζει.
ΒΡΑΒΕΙΑ
(μεταξύ άλλων) :
Υποψήφιος το 1946 για Oscar καλύτερου σκηνοθέτη με την ταινία « The Southerner».
Τιμητικό βραβείο από την Ακαδημία το 1975, όπου τον προσφώνησαν με τα παρακάτω λόγια :
«Μια ιδιοφυΐα που με χάρη, υπευθυνότητα και αξιοζήλευτη αφοσίωση μέσα από το βωβό φιλμ, την ταινία ήχου, το μεγάλου μήκους, το ντοκιμαντέρ και την τηλεόραση κέρδισε τον θαυμασμό του κόσμου».
Ο Ζαν Ρενουάρ δεν ήταν παρών στην τελετή.
Φεστιβάλ Βερολίνου.
1962 Υποψήφιος για Χρυσή Αρκούδα με τη ταινία «La caporal epingle».
Φεστιβάλ Βενετίας :
1951 Winner Διεθνές βραβείο για την ταινία «The River»
1951 υποψήφιος για Χρυσό Λιοντάρι με την ταινία «The River»
1946 Νικητής διεθνούς βραβείου κριτικών για τη ταινία «The Southerner»
1937 Νικητής Καλύτερης Συνολικής Καλλιτεχνικής Συνεισφοράς για τη ταινία
«La grande illusion».
Γαλλικό βραβείο Prix Louis Delluc :
Νικητής το 1936 για τη ταινία «Les bas-fonds».
Bodil Awards (κινηματογραφικά βραβεία της Δανίας) :
1966 Νικητής στη κατηγορία καλύτερο Ευρωπαϊκό φιλμ «The rules of the game».
Επίσης ο Ρενουάρ έχει βραβευθεί δύο φορές από το γνωστού κύρους περιοδικό
«Cahiers du Cinema» που έχει συμπεριλάβει ταινίες του στο top 10 της αντίστοιχης χρονιάς :
Το 1956 στην ένατη θέση τη ταινία «Elena and Her Men» &
Το 1951 στη δεύτερη θέση τη ταινία «The River».
Τέλος στο βιβλίο «100 ταινίες για μια ιδανική ταινιοθήκη» του Κλοντ-Ζαν Φιλίπ (εκδόσεις Καστανιώτη 2009 σε μετάφραση Ρίτας Κολαϊτη και χορηγό το Δήμο Αθηναίων) 76 άνθρωποι του κινηματογράφου ψήφισαν τις 5 καλύτερες (για αυτούς) ταινίες και τους 5 καλύτερους σκηνοθέτες ο Ζαν Ρενουάρ αναδείχθηκε καλύτερος σκηνοθέτης με 155 ψήφους (2ος ο Χίτσκοκ με 146 και 3ος ο Λανγκ με 143) . Καλύτερη ταινία ο «Πολίτης Κέιν» με 48 ψήφους, 2η «Η νύχτα του κυνηγού» με 47 ψήφους και 3η «Ο κανόνας του παιχνιδιού» με 46 ψήφους.
ΕΙΠΕ :
Μερικές από τις σκέψεις και τις αντιλήψεις του Ρενουάρ σχετικά με τον κινηματογράφο και την τέχνη γενικότερα :
1. "Μια ταινία είναι, για μένα, όχι μόνο ένας τρόπος να προσφέρει διασκέδαση, αλλά είναι ένα μέσο για να κάνει τον άνθρωπο να σκεφτεί."
2. "Κάθε νέο σενάριο με εξοργίζει πάντα, γιατί αναρωτιέμαι πώς θα το φτάσω να είναι ένα αριστούργημα."
3. "Ο κινηματογράφος είναι η πιο όμορφη απάντηση στον τρόπο που αισθανόμαστε για τη ζωή."
4. "Για να φτιάξεις μια ταινία, χρειάζεσαι ενθουσιασμό, αγάπη, αποφασιστικότητα και πραγματική αγάπη για τον κόσμο των ιδεών."
5. "Η ουσία της τέχνης είναι να δώσει μια άποψη για την ανθρώπινη ύπαρξη, όχι να πείσει, αλλά να προσφέρει μια αναπαράσταση."
ΕΙΠΑΝ :
Ο Ρενουάρ ήταν ένας από τους πιο επιδραστικούς σκηνοθέτες στην ιστορία του κινηματογράφου, και πολλοί διάσημοι σκηνοθέτες έχουν εκφράσει τον θαυμασμό τους για το έργο του :
1. François Truffaut : "Χωρίς τον Jean Renoir, η κινηματογραφική τέχνη δεν θα είχε υπάρξει."
2. Orson Welles : "Ο Jean Renoir είναι ο καλύτερος σκηνοθέτης του κόσμου. Οι απόψεις όλων των υπολοίπων σκηνοθετών, εκτός από τους Eisenstein, Bunuel, και ίσως ο Dreyer, είναι αμελητέες σε σύγκριση με τις δικές του."
3. Jean-Luc Godard : "Κανείς δεν μπορεί να φτάσει τον Renoir στην τρυφερότητα του, τη δεξιοτεχνία του, τη βαθιά ανθρωπιά του, ούτε καν εγώ."
4. Akira Kurosawa : "Είμαι βαθιά υπόχρεος στον Jean Renoir. Χωρίς αυτόν, δεν θα υπήρχε ο κινηματογράφος."
5. Andre Bazin (Κριτικός και Θεωρητικός του Κινηματογράφου) :
«Κανείς δε συνέλαβε την αληθινή φύση της οθόνης καλύτερα από τον Ρενουάρ. Κανείς δεν απαλλάχθηκε με τόση
επιτυχία από τις διφορούμενες αναλογίες της με την ζωγραφική και το θέατρο. Έχοντας στο μυαλό τους, τις
παραδοσιακές αναφορές, οι σκηνοθέτες του Σινεμά τείνουν να συλλαμβάνουν τις εικόνες εγκλωβισμένες σ’ ένα
ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, όπως οι ζωγράφοι και οι θεατρικοί σκηνοθέτες. Ο Ρενουάρ αντίθετα, κατανοεί πως η
οθόνη δεν είναι απλό παραλληλόγραμμο αλλά ένα ομοθετικό επίπεδο του βιζέρ της κάμεράς του. Το ακριβώς
αντίθετο του κάδρου. Η οθόνη είναι μια μάσκα που περισσότερο κρύβει παρά αποκαλύπτει την πραγματικότητα.»
ΕΠΗΡΕΑΣΕ :
Ο Ρενουάρ, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους πρωτοπόρους του κινηματογράφου. Η επίδρασή του έχει φανερωθεί σε πολλούς σύγχρονους σκηνοθέτες :
1. Francois Truffaut: Ο Truffaut θα μπορούσε να θεωρηθεί ένας από τους πιο εμφανείς σκηνοθέτες που επηρεάστηκαν από το έργο του Ρενουάρ. Οι ταινίες του Truffaut, όπως το "The 400 Blows" και η σειρά των ταινιών "Antoine Doinel", φέρουν στοιχεία που αντλούν από την προσέγγιση του Ρενουάρ στην ανθρώπινη φύση και την κοινωνία.
2. Robert Altman: Ο Altman, γνωστός για την πολυεπίπεδη αφήγηση και τη ρεαλιστική αισθητική των ταινιών του, επίσης επηρεάστηκε από το έργο του Ρενουάρ. Ταινίες όπως το "Nashville" και το "Short Cuts" αντλούν από την ανθρωποκεντρική προσέγγιση που χαρακτήριζε τις ταινίες του Ρενουάρ.
3. Satyajit Ray: Ο Ray, ο διάσημος Ινδός σκηνοθέτης, επηρεάστηκε επίσης από το έργο του Ρενουάρ, ιδιαίτερα από τη χρήση της φυσικής τοποθεσίας και της ρεαλιστικής αισθητικής στις ταινίες του.
4. Mike Leigh: Ο Leigh, ένας άλλος σκηνοθέτης που εστιάζει στην ανθρώπινη εμπειρία και στην κοινωνική αλληλεπίδραση, επίσης έχει δηλώσει επηρεασμένος από το έργο του Ρενουάρ.
5. Jean-Luc Godard - Ακόμη ένας ηγέτης του Γαλλικού Νέου Κύματος, ο Godard επηρεάστηκε από την αυθεντική προσέγγιση του Ρενουάρ στην αφήγηση ιστοριών και στη χρήση της κάμερας για να αναδείξει την ανθρώπινη εμπειρία.
Η ΤΑΙΝΙΑ «Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ»
Μετά την εμπορική επιτυχία της ταινίας του 1938 “Ανθρώπινο Κτήνος” ("La Bête Humaine") ο Ρενουάρ ιδρύει την ανεξάρτητη εταιρία Nouvelle Edition Francaise, με παρθενική του παραγωγή την ταινία σταθμός για το γαλλικό
και όχι μόνο κινηματογράφο, που ακούει στο όνομα “Κανόνας του Παιχνιδιού” το 1939.
Ο σκηνοθέτης είχε αρχικά συλλάβει την ταινία (υπό τη σκιά ενός πολέμου που επρόκειτο να ξεσπάσει και απειλούσε την Ευρώπη) ως μια πεσιμιστική, αν και συχνά κωμική απεικόνιση της κοινωνικής υποκρισίας και της αμφισβήτησης της βιωσιμότητας αξιών όπως η αλήθεια, η αγάπη και η φιλία.
Τελικά όμως, διάλεξε ένα πιο σκοτεινό αφηγηματικό μονοπάτι.
Η υπόθεση της ταινίας αφορά τις σχέσεις και τις κοινωνικές διαδράσεις μεταξύ μιας ομάδας ανθρώπων από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα που συγκεντρώνονται σε ένα αριστοκρατικό κτήμα κατά τη διάρκεια ενός Σαββατοκύριακου. Οι πολυπλοκότητες των ανθρώπινων σχέσεων και οι κοινωνικές αντιθέσεις αποτυπώνονται με διακριτικό τρόπο μέσα από την πλοκή της ταινίας. "Ο κανόνας του παιχνιδιού που καταγγέλλει ο Ρενουάρ είναι η ανευθυνότητα τόσο στο συναισθηματικό όσο και στο κοινωνικοπολιτικό πεδίο της άρχουσας τάξης. Αλλάζουν ιδέες, κοστούμια και παρτενέρ όπως στο θέατρο. Και "όλοι έχουν τους λόγους τους". Και ο φόνος του τέλους είναι απλώς ένα "ατύχημα".
Χρησιμοποιώντας ως επίκεντρο τους καλεσμένους που φιλοξενεί η εξοχική έπαυλη ενός αριστοκρατικού ζεύγους, ο Ρενουάρ χτίζει κομμάτι κομμάτι την εικόνα μιας κοινωνίας εκτός ελέγχου, σ’ ένα διαρκές θέατρο του παραλόγου, όπου το ξεπούλημα κάθε αξίας είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.
Ο Ρενουάρ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, ως προειδοποίηση, για μια χώρα έτοιμη να εγκληματήσει ηθικά. Και είναι πραγματικά λίγες οι φορές που το σινεμά έχει πει κι έχει δείξει, τόσο σκληρές αλήθειες με τόσο κομψό τρόπο
και ίσως η μόνη που έχει απεικονίσει τόσο πειστικά την αβάσταχτη ελαφρότητα του ανθρώπινου είναι.
Όλα αυτά, καθιστούν το φιλμ τόσο τρομερά προφητικό στην εποχή του.
Παρά την αξία της ως έργο τέχνης, η ταινία αντιμετώπισε αρχικά δυσκολίες και δέχτηκε αντιδράσεις από τη γαλλική κοινή γνώμη και τους κριτικούς της εποχής της κυκλοφορίας της, οι οποίοι δεν κατάλαβαν πλήρως το μήνυμα πίσω από τη σάτιρα της ταινίας.
Λέει ο ίδιος : " Οι άνθρωποι έμπαιναν στο κινηματογράφο με την ιδέα πως θα ξεχνούσαν για λίγο τις έγνοιες τους. Τουναντίον εγώ τους βύθιζα στα προβλήματά τους."
Η εχθρότητα απέναντι στη ταινία δεν προέρχεται μόνο από πολιτικούς αντιπάλους του Ρενουάρ (που ,όπως είδαμε, ήταν φιλικά προσκείμενος προς το κομμουνιστικό κόμμα) και τους ακροδεξιούς που έκαναν άνω κάτω τις προβολές. Οι θεατές μπερδεύονται από αυτό το ανακάτεμα κωμειδυλλίου και τραγωδίας με τις τόσες περιπέτειες να παραπαίουν ανάμεσα σε "Σαίξπηρ" και "Τσίρκο Μεντράνο". Και αποθαρρύνονται να την παρακολουθήσουν μιας και η κριτική πότε μιλά για "αριστούργημα" και πότε για "φιάσκο".
Μετά από λίγες μέρες προβολής ο Ρενουάρ αναγκάζεται κα κόψει αρκετή ώρα από τα 113 λεπτά της διάρκειας της σε 100, 94, 91 και 81 λεπτά. Η ταινία απαγορεύτηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής, πρώτα από τη Γαλλική λογοκρισία (με το αιτιολογικό ότι διαστρεβλώνει και παρερμηνεύει παραδόσεις και θεσμούς) και μετά από τους ναζί.
Το αρνητικό της καταστρέφεται το 1942 από βομβαρδισμό του τόπου φύλαξής του. Συνέπεια όλων αυτών, ήταν να κλείσει η εταιρεία παραγωγής και να κυκλοφορούν για χρόνια, αμφιβόλου διάρκειας κόπιες.
Το 1956, ως ειρωνεία, βρίσκεται η κανονική της βερσιόν και το 1958 αποκαθίσταται (με την άδεια του Ρενουάρ) από τους Jean Gaborit & Jacques Durand και επανακυκλοφορεί το 1959 από τις Les Grands Films Classiques με διάρκεια 106 λεπτά.
Γι΄αυτό και η τιμητική αναφορά στην αρχή της ταινίας αυτής της (νέας) βερσιόν : " Ο Jean Gaborit και ο Jacques Durand ανακατασκεύασαν αυτήν την ταινία με την έγκριση και τη συμβουλή του Ζαν Ρενουάρ , ο οποίος αφιερώνει αυτή την ανάσταση στη μνήμη του Andre Bazin (Αντρέ Μπαζέν)". (φωτό 12).
Η ταινία προβάλλεται στο Φεστιβάλ της Βενετίας αλλά από το 1965 βρίσκει το δρόμο της στις αίθουσες και μαζί την ομόφωνη αποθέωση από τον Τύπο και το κοινό, θεωρούμενη πλέον ως αριστούργημα και αντικείμενο μελέτης.
Αξίζει να αναφέρουμε τι είπε για τη ταινία ο Wim Wenders (Βιμ Βέντερς) :
«Στο δικό μου το βιβλίο, αυτό το φιλμ έχει καταγραφεί ως ένα θαύμα. Γυρίστηκε ακριβώς πριν το ξέσπασμα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και προβλέπει επακριβώς τον επερχόμενο τρόμο. Κι όμως η ταινία, μοιάζει να κοιτάζει προς τα πίσω, μας δείχνει μια γέρικη, θλιμμένη κοινωνία να χάνεται μπροστά στα μάτια μας. Όχι μόνο στην Γαλλία, μα σε ολόκληρο τον κόσμο, τυφλή, θηριώδης βία επικρατεί, ακόμα κι αν η ίδια η ταινία είναι γεμάτη ζεστασιά και τρυφερότητα. Μια απίστευτη ελαφρότητα της ύπαρξης διαπερνά το φιλμ και μας βοηθά να ξεπεράσουμε την πικρία που αποπνέει. Πολύ καιρό πριν την εφεύρεση του steadicam, απορούμε πως γίνεται μια κάμερα να είναι τόσο ελαφριά. Όμως αυτό που κάνει στην πραγματικότητα την ταινία τόσο διαχρονική και διάφανη είναι η άποψη του Ρενουάρ για τα πράγματα. Σπάνια συναντάμε φιλμ τόσο απαλλαγμένο από προκαταλήψεις κάθε είδους. Τίποτα δεν εμφανίζεται φτιαχτό ή στημένο. Στην πραγματικότητα κανένας “Κανόνας του Παιχνιδιού” δεν μας αποκαλύπτεται, καλούμαστε μάλλον να ξεφορτωθούμε τους προϊδεασμούς μας, τους σχετικούς με τα θέματα της ταινίας: Την φιλία, την εμπιστοσύνη, τον έρωτα, τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών. Σας το υπόσχομαι: Μετά την ταινία θα νιώσετε ελαφρύτεροι. Κι ακόμα, θα πρέπει να γνωρίζετε πως ο Ζαν Ρενουάρ εμφανίζεται κι ως ηθοποιός. Είναι αυτός κάτω από την φορεσιά της αρκούδας. Το να τον παρακολουθείς και μόνο είναι σκέτη απόλαυση.
Προειδοποίηση: Το φιλμ είναι εθιστικό!»
Τέλος στις τρείς τελευταίες φωτογραφίες ο νεαρός (που έχω επισημάνει με κόκκινο κύκλο) δεν είναι άλλος από τον Henri Cartier Bresson, που συμμετείχε (χωρίς να αναφέρεται στα credits) στη σκηνή του φαγητού (λέει και 1-2 ατάκες) και στην σκηνή του χορού.
Ο Bresson (που ήταν φίλος με τον Ρενουάρ και συνοδοιπόρος του πολιτικά) συμμετείχε επίσης σε μια σκηνή (ως δόκιμος μοναχός) της ταινίας του 1946 "Partie de campagne" ("A day in the country").-
Πηγές :
- Διαδίκτυο
- Wikipedia
- Internet Movie Data Base
- YouTube
- https://tvxs.gr/
- Κανάλι της Βουλής των Ελλήνων
- 100 ταινίες για μια ιδανική ταινιοθήκη του Κλοντ-Ζαν Φιλίπ
- 100 κρυμμένα κινηματογραφικά διαμάντια του Γιώργου Ξανθάκη